We gaan onderzoek doen naar het gebruik en de aanpassingen van de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Wet Bibob) sinds 2020. Dit doen we voor het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC), het onafhankelijke onderzoeksinstituut van het ministerie van Justitie en Veiligheid.
De wet
De Wet Bibob heeft als doel te voorkomen dat het openbaar bestuur (onbewust) criminele activiteiten ondersteunt of mogelijk maakt. De Wet Bibob geeft overheidsinstanties (bestuursorganen) de mogelijkheid een beschikking (zoals een vergunning of subsidie) te weigeren of in te trekken, een overheidsopdracht niet te gunnen of een vastgoedtransactie niet aan te gaan of voort te zetten als er een ernstig gevaar is:
- dat strafbare feiten zijn gepleegd om de beschikking, opdracht of transactie te krijgen of houden;
- van gebruik voor strafbare feiten;
- van gebruik om voordeel uit strafbare feiten te benutten (bijvoorbeeld witwassen).
Met de Wet Bibob kunnen bestuursorganen onderzoek (laten) doen naar mensen en organisaties voordat zij met hen gaan samenwerken of een (positief) besluit nemen over hun aanvraag. Hiervoor kunnen zij het Landelijk Bureau Bibob (LBB) inschakelen.
In 2020 en 2022 zijn in twee fasen (tranches) aanpassingen van de Wet Bibob doorgevoerd.
Het onderzoek
Het onderzoek bestaat uit twee onderdelen:
- onderzoek naar het gebruik van de Wet Bibob door bestuursorganen sinds 2020: hoe vaak en door welke bestuursorganen is de wet gebruikt, op welke onderwerpen, welke besluiten zijn genomen, wat was de rol van het LBB, hoe functioneert de rechtsbescherming van mensen en organisaties die te maken krijgen met de Wet Bibob, enzovoort;
- onderzoek naar de aanpassingen van de Wet Bibob sinds 2020: (hoe) worden de aanpassingen uitgevoerd, wat zijn de effecten en bereiken de aanpassingen hun doelen?
Hiervoor kijken we naar de ‘beleidstheorie’: wat waren de redenen voor de aanpassingen en wat waren de doelen daarvan? Verder houden we een enquête onder bestuursorganen en interviews met bestuursorganen, het LBB, andere betrokkenen en experts. We bekijken de rechtspraak van de afgelopen jaren over de wet Bibob en doorzoeken cijfers, registraties van het LBB en Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC’s), Bibob-beleid en openbare aanbestedingen.
Heinrich Winter, Joachim Bekkering, Mark Beukers, Jeanne Cazemier, Tinka Floor en Matthias Wieringa voeren het onderzoek uit samen met Bibob-experts Albertjan Tollenaar (Rijksuniversiteit Groningen) en Benny van der Vorm (Universiteit Utrecht).
