In sommige situaties is verplichte zorg noodzakelijk, wanneer zonder deze verplichte zorg sprake is van ernstig nadeel voor de patiënt. Het kan worden ingezet in de geestelijke gezondheidszorg, in de verpleeghuiszorg of zorg voor verstandelijk beperkten. De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en de Wet zorg en dwang vormen hier het wettelijk kader. Verplichte zorg betekent bijvoorbeeld het geven van gedwongen medicatie, een verplichte opname of een beperking in iemand bewegingsvrijheid. Het is van belang om het inzetten van deze verplichte zorg goed te onderbou-wen, vanwege inbreuk op iemands grondrechten.

Verplichte zorg komt ook voor in andere settingen zoals het ziekenhuizen, bijvoorbeeld wanneer iemand verward is na een operatie of medicatie. Dit heten vrijheidsbeperkende maatregelen en hiervoor geldt andere wetgeving. Voorbeelden zijn bedhekken die omhoog staan en het inzetten van elektronische maatregelen voor toezicht. Ten slotte is er ook forensische zorg met een verplicht karakter. In die gevallen wordt aan een strafrechtelijk veroordeelde bijvoorbeeld als voorwaarde behandeling in een ggz-instelling gesteld. De strafrechtelijk veroordeelde ondergaat de behande-ling, omdat dit door de rechter is vastgesteld.

Pro Facto heeft kennis van de Wet verplichte ggz, de Wet zorg en dwang en de Wet forensische zorg, die we inzetten bij advies en onderzoek over verplichte zorg. Vraagstukken zijn bijvoorbeeld het inrichten van de procedure voor verplichte zorg, de omgang met wilsonbekwame patiënten die zich verzetten tegen de verplichte zorg en de samenloop tussen de drie hiervoor genoemde wetten.